اکثر کسانی که صاحب سگ هستند، تمایل به جلوگیری از بارداری و تولیدمثل بی‌رویه آن دارند. در بیشتر روش‌های جلوگیری، چرخه تولیدمثل (گرما) سگ‌ها هدف قرار می‌گیرد. بنابراین جفت‌گیری و لقاح اتفاق نمیفتد. این چرخه را می‌توان به‌طور دائم یا موقت کنترل کرد. اما بلافاصله پس از جفت‌گیریِ ناخواسته، پیشگیری کردن از بارداری آنها نیز امکان‌پذیر است.
حتما بخوانید: تربیت سگ
چرخه تولیدمثل سگ‌ها
چرخه باروری در سگ‌ها با انسان بسیار متفاوت است. سگ‌ها معمولاً سه بار در سال، چرخه فحلی (چرخه گرما) را پشت سر می‌گذارند. در چرخه فحلی ممکن است جفت‌گیری و در نتیجه بارداری رخ دهد. معمولأ این چرخه‌ها در سگ‌ها منظم هستند، بنابراین هرگونه تغییر در وقوع آنها باید جدی گرفته شود. گاهی‌اوقات عوامل مختلفی مانند بیماری‌های سخت می‌توانند باعث به تأخیر انداختن یا تعلیق چرخه فحلی شوند. لازم به ذکر است که سگ‌ها برخلاف انسان‌ها، یائسگی را تجربه نمی‌کنند.
اولین دوره فحلی سگ‌ها بین 6 تا 12 ماهگی آنها (زمانی‌که 80 درصد رشد ظاهری خود را پشت سر گذاشته‌اند) رخ می‌دهد. اولین دوره فحلی در برخی از سگ‌های نژادبزرگ، در 12 تا 18 ماهگی، اتفاق میفتد.
به‌طور معمول، چرخه فحلی حدود 3 هفته طول می‌کشد و شامل چندین مرحله است. در این قسمت مراحل این چرخه را توضیح می‌دهیم.
پرواستروس: این مرحله حدود 9 روز طول می‌کشد و طی آن تورم واژن و ترشحات قرمز (خونی) دیده می‌شوند. در این زمان، ممکن است سگ‌های نر به سگ‌های ماده تمایل نشان دهند، اما آنها اجازه جفت‌گیری به سگ‌های نر را نمی‌دهند.
استروس (فحلی): این مرحله نیز حدود 9 روز ادامه دارد، اما ترشحات خونی کاهش می‌یابند. به‌علاوه، سگ‌های ماده به جفت‌گیری با سگ‌های نر تمایل پیدا می‌کنند.
دی‌استروس: این دوره حدود 45 روز زمان می‌برد و در آن تغییرات هورمونی در سگ‌های ماده رخ می‌دهند. در طول دی‌استروس سطح پروژسترون افزایش می‌یابد. در صورت بارداری، این مرحله با متولد شدن توله و در صورت عدم بارداری، به‌طور خودبه‌خود به پایان می‌رسد.
آنستروس: دوره 3 تا 4 ماهه بین چرخه‌های فحلی است. در این دوره رحم سگ‌ها کوچک می‌شود و دستگاه تناسلی آنها غیرفعال است.
روش‌های جلوگیری از بارداری سگ‌ها
برای جلوگیری از باردار شدن سگ‌های ماده چندین روش وجود دارند. در این قسمت برخی از آن ها را شرح دادیم. این روش‌ها عبارت‌اند از:
دور کردن سگ نر از سگ ماده هنگام چرخه گرما
این روش به‌منظور جلوگیری طبیعی از باردار شدن سگ‌ها به کار می‌رود و مستلزم آگاهی صاحبان آنها از چرخه فحلی است. درواقع در طول دوره فحلی باید بسیار مراقب باشید. سگ‌های نر نه‌تنها در نزدیک شدن به سگ‌های ماده در دوره گرما بسیار مهارت دارند، بلکه سگ‌های ماده نیز گاهی در این دوره به آنها تمایل پیدا می‌کنند. در صورت نگه‌داری درست از سگ‌های نر و ماده می‌توان از این روش برای جلوگیری از بارداری آنها استفاده کرد.
عقیم‌سازی
این شیوه رایج‌ترین روش کنترل بارداری در سگ‌های خانگی است. به‌علاوه، نوعی جراحی و روشی دائمی برای جلوگیری از چرخه فحلی و درنتیجه بارداری آنها است. معمولاً طی این جراحی (اواریوهیسترکتومی)، تخمدان‌ها و رحم سگ برداشته می‌شوند. نوع دیگری از این جراحی (اواریکتومی) فقط برای برداشتن تخمدان‌ها به کار می‌رود. در هر دو صورت، حذف کردن تخمدان‌ها چرخه تولیدمثل را متوقف کرده و لقاح را غیرممکن می‌کند. اکثر دامپزشکان روش عقیم‌سازی را به طور مکرر انجام می‌دهند؛ زیرا خطر آن نسبتاً کم است. اکثر حیوانات عقیم‌شده، جوان هستند و این جراحی را می‌توان با خیال راحت قبل از به بلوغ رسیدن سگ (سن سگ‌های 6 هفتگی) انجام داد. یکی دیگر از فواید عقیم‌سازی زودهنگام سگ‌ها، کاهش احتمال ابتلا به سرطان پستان در مراحل بعدی زندگی آنها است.
سگ‌ها را باید هنگام غیرفعال بودن دستگاه تناسلی آنها عقیم کرد. بهترین زمان عقیم‌سازی حدود دو تا سه ماه پس از پایان دوره فحلی است. اگر عمل عقیم‌سازی در حین دوره فحلی انجام شود، خطر خونریزی کردن آنها بیشتر بوده و جراحی در این زمان دشوارتر است.
پیشگیری از چرخه فحلی با دارو
با استفاده از داروهای مختلف و مشابه هورمون‌های تولیدمثل، می‌توان از بارداری سگ‌ها پیشگیری کرد. این داروها به‌صورت تزریقی یا به‌صورت قرص در فواصل زمانی مشخص تجویز می‌شوند. ازطرفی رعایت کردن توصیه‌های دامپزشک بسیار مهم است. استفاده از داروها از وقوع چرخه فحلی جلوگیری کرده یا مدت آن را کوتاه می‌کند. اما بسیاری از داروها دارای عوارض جانبی جدی هستند که باید قبل از استفاده از آنها با دامپزشک خود مشورت کنید. این روش شبیه به روش‌های پیشگیری از بارداری در انسان‌ها است اما با توجه به خطرات آن، برای کنترل بارداری‌های بعدی در سگ‌های خانگی مناسب نیست. به‌عبارتی، فقط برای سگ‌هایی که نمی‌توانند تحت جراحی‌های عقیم‌سازی قرار بگیرند، استفاده می‌شود.
تزریق
اکثر سگ‌های نر در طول دوره گرما به دنبال فرصتی برای جفت‌گیری با سگ‌های ماده هستند. حدود 40 درصد از سگ‌های ماده تنها پس از یک بار جفت‌گیری باردار می‌شوند! این آمار بالا به این معنا است که اگر از روش‌های پیشگیری بارداری برای آنها استفاده نکنید، باید شاهد تولیدمثل بالای سگ‌های خود باشید. خوشبختانه، روش‌های مطمئنی برای جلوگیری از بارداری سگ‌ها پس از جفت‌گیری نیز وجود دارند.
یکی از این روش‌ها تزریق است. اگر مشکوک به جفت‌گیری سگ خود در 22 روز گذشته هستید، تزریق آلیزین (ترکیب ضد پروژسترون) گزینه مناسبی است. این دارو به روند بارداری سگ پایان می‌دهد و حتی 22 روز پس از جفت‌گیری تأثیر 100 درصدی دارد. علاوه‌بر این، می‌توان از آن در اواخر بارداری نیز استفاده کرد، اما تأثیر آن نسبت به اوایل بارداری کمتر است.
روش تزریق، اقدامی پیشگیرانه و مؤثر است. اما اقدامی کوتاه‌مدت است و از بارداری مجدد سگ در آینده جلوگیری نمی‌کند. اگر به دنبال راه‌حلی دائمی هستید، باید سگ خود را عقیم کنید.
سقط جنین
در صورت بی‌نتیجه بودن شیوه‌های ذکرشده، سقط جنین راهی مؤثر برای خاتمه دادن به بارداری سگ‌ها است. بااین‌حال، انتخاب این روش، تصمیم بزرگ و مهمی است. سقط جنین نسبت به عقیم‌سازی یا تزریق، خطرات بیشتری را در پی دارد و اکثر دامپزشکان این کار را انجام نمی‌دهند.
سقط جنین برای بدن سگ‌ها ضرر زیادی دارد و اغلب تا زمان بهبودی کامل، باید تا یک هفته در بیمارستان بمانند. از سوی دیگر، این روش پرهزینه است و با استفاده از آن، هیچ تضمینی برای باردار نشدن مجدد سگ وجود ندارد.
فواید پیشگیری از بارداری سگ‌ها
پیشگیری از بارداری سگ‌ها فواید زیادی، هم برای آنها و هم برای صاحبان‌شان دارد. نگه‌داری و بزرگ کردن سگ مسئولیت بزرگی است. پاک کردن مدفوع، واکسن زدن به‌موقع و انگل‌زدایی بدن، از جمله کارهایی است که برای مراقبت از آن باید انجام دهید.
بارداری می‌تواند فشار زیادی بر بدن سگ وارد کند و برخی از سگ‌ها به‌دلیل سن، جثه یا نژاد در معرض خطر بیشتری در برابر عوارض بارداری هستند. به‌علاوه، مراقبت از مادر باردار و توله‌های او زمان‌بر و پرهزینه است. جلوگیری از بارداری آنها می‌تواند صاحبان‌شان را از بار مالی و مسئولیت‌های زیاد در امان نگه دارد و از بیماری‌های مربوط به بارداری در این حیوانات جلوگیری کند.
کلام پایانی
چرخه تولیدمثل در سگ‌ها پیچیده است. آنها در دوران بارداری دچار تغییرات هورمونی زیادی می‌شوند که بر روی سلامتی و خلق و خوی‌شان تأثیر می‌گذارند.
در این بلاگ به تعدادی از روش‌های پیشگیری از بارداری و تولیدمثل آنها اشاره کرده و هم‌چنین مؤثرترین راه (عقیم‌سازی) را برای این کار معرفی کردیم. اگر قصد عقیم کردن سگ خود را ندارید، باید از تمام تغییرات طبیعی در چرخه‌های تولیدمثل او آگاه باشید. اما اگر تمایلی به تولیدمثل آن ندارید، درباره روش دائمیِ عقیم‌سازی با دامپزشک مشورت کنید.
منابع:
goodcompanionsvets.co.uk
wagwalking.com